Jelle Kolleman: ‘Fotografie voor interactieve producties lijkt een nieuw vak te worden. Foto’s zijn niet meer eindproduct, maar bronmateriaal voor digital creatives. Wordt de interactieve fotograaf regisseur?’

f o t o g r a f i e

tekst Pim Milo

Next-level
fotografie

Een schoen die je van alle kanten kan bekijken en bijna kunt vast- pakken. Ofwel hoe Studio PLAAT een nieuwe dimensie geeft aan productfotografie.

Stills- of productfotografie, dat is pielen op de vierkante milli- meter. Een uit de gratie geraakt fotografisch specialisme. Hoogst zelden studeert er nog iemand in af. Weinigen die er echt in excelleren. Maurice Scheltens, Bart Oomes en Marcel Christ zijn enkele magistrale uitzonderingen. Het is am-
bachtelijke fotografie in zijn meest pure vorm, waarbij de technische werkplaats minstens zo goed is uitgerust als de fotostudio. Hoofd- en handarbeid ineen. Fotograferen met oog én verstand. Voornamelijk weggelegd voor hen bij wie de linker hersenhelft even goed ontwikkeld is als de rechter. Waar fotografie een lens-based medium is, is interactieve fotografie tevens een time-based medium. Dat vraagt om
een filmmentaliteit, gekoppeld aan de aandacht en het oog voor detail van de stills- of productfotograaf.
Wat eertijds het Europese hoofdkantoor van Microsoft was
in Schiphol-Rijk, is nu de vestiging van Studio Plaat. Niet dat de jonge fotografische onderneming nu al marktdominerende proporties heeft aangenomen. Integendeel, Studio Plaat
zit er antikraak en kan zomaar naar een ander kantoorpand verdwenen zijn. Het is een piepjonge onderneming die de kosten laag wil houden en alle opbrengsten in technische apparatuur investeert, liever dan die aan huisvesting uit te geven. Studio Plaat, dat zijn Koen Kuiper en Ernst van der Linden, beiden uit 1980 en geschoold aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag, richting Fotografie. Kuiper paart die fotografische studie aan tech-
nische kennis van realtime video-effecten, camerawerk, 2D- en 3D-animatie en vijf jaar ervaring als VJ. Van der Linden werkte als fotograaf voor een aantal tijdschriften en deed daarnaast ervaring op als cameraman en video-editor. Die achtergrond stelt hen in staat in film te denken, rekening houdend met continuïteit en tijdlijnen.

Interactieve fotografie kennen we vooral van Google Street View: met de muis aan te sturen panoramafotografie die de gebruiker in staat stelt 360 graden rondom te kijken, in te zoomen en van punt naar punt zogenaamde hotspots te bewegen. Studio Plaat gebruikt de techniek om interieurop names te maken. Minder interessant voor projectontwikkelaars omdat die een nieuwbouwproject liefst al op tekening verkopen, nog voor de eerste paal de grond in gaat. Interactieve panoramafotografie begint aantrekkelijk te worden als de woningmarkt stagneert zoals nu het geval is. Als de modelwoning gereed is, kan die in 360 graden gefotografeerd worden. Maar in dat stadium van de bouw is elke euro die aan verkoopbevordering uitgegeven moet worden, er een te veel. Studio Plaat ziet vooral kansen voor de particulier die zijn bestaande woning in de verkoop doet op sites als Funda. Studio Plaat: ‘Als die site een voortrekkersrol gaat spelen, wordt de hele markt opengebroken en staan de particulieren in de rij. De toepassingen zijn waanzinnig. Het is dezelfde techniek als Google Street View. Om de zoveel meter schiet je een 360 graden panoramaopname, die in de beeldbewerking met stitchsoftware aan elkaar geplakt worden. Om die interactief te kunnen bekijken, geeft Flash vooralsnog de beste resultaten. Maar er komt HTML 5 aan, dat minder ingewikkeld van opbouw is.’

Perfectionisme
Meer nog dan panoramafotografie, is interactieve productfotografie next-level fotografie van de eerste orde. Helemaal als die in multi-row gebeurt. Fotografie met de potentie en kansen van interactieve, rich media . Er is een drietal opnametechnieken. Bij de eerste oplossing draait het product vóór de camera. Camera en licht in een statische opstelling.

‘Het strenge van fotografie is dat ene beeld. Wij willen juist iets meer laten zien’

het niet al te grote product dynamisch op een draaischijf. Er bestaat een kant-en-klare oplossing voor deze markt: een soort magnetron waar je een voorwerp inzet met een paar lichtbronnen eromheen. Studio Plaat: ‘Je drukt op de knop en het product wordt automatisch tijdens het ronddraaien gefo-
tografeerd. Maar je bent beperkt in je licht en het beeld raakt aan de zijkanten overstraald.’
Kuiper en Van der Linden hebben zelf een oplossing ontwik-
keld om het product computergestuurd te laten ronddraaien. Een systeem dat in stapjes werkt. Kuiper: ‘Waar menig 2D-fo- tograaf al worstelt met één aanzicht, is het bij ons 36 keer een 2D-foto waarbij elke opname scherp en goed uitgelicht moet zijn. Als een product draait, draait het in het studiolicht. Als het onder een bepaalde hoek daar te veel van pakt, kan het naar wit doorslaan. Wij schuiven eindeloos met lampen. Voor elke techniek bouwen we, handmatig, een oplossing. Telkens verzinnen we een specifieke manier om het product op te hangen of neer te zetten.’ Zoiets vergt geduld en perfectionisme. Van der Linden: ‘Dat maakt het verschil. We zoeken altijd de grens op. Het strenge van fotografie is dat ene beeld. Daar zit de kracht van fotografie. Wij willen juist iets meer laten zien.’ Die 36 opnames worden met software samengevoegd, waarna er een tijdlijn op wordt gezet. De kijker scrollt met zijn muis over een tijdlijn die in een loop zit. In die zin is interactieve fotografie verwant aan video.


Amfibievoertuig
Een tweede oplossing is om niet het product te laten draaien, maar om de camera eromheen te verplaatsen. Studio Plaat fotografeerde aldus een amfibievoertuig, dat te groot en te zwaar was voor op een draaischijf. Kuiper: ‘We zijn er bovenop geklommen en hebben met behulp van een laser een perfecte cirkel uitgezet.’ Door de camera over die cirkel te verplaatsen, werd het voertuig in stapjes van alle kanten gefotografeerd. Daarbij kwamen ook de studiolampen in beeld, wat het beoogde rauwe aan de opname accentueerde. In de nabije toekomst denkt Studio Plaat rails in een cirkel te kunnen leggen waarover camera en licht computergestuurd een precies uitgezette rondgang kunnen maken. De beperking van beide technieken is, dat het object niet mag bewegen. Want alle opnames worden ná elkaar gemaakt. Er bestaat inmiddels een oplossing waarbij alle kanten van een object in één keer worden geschoten. Bij deze techniek is het mogelijk om beweging te bevriezen. Het Duitse bedrijf 360ties is daar ver in. Het object dat dus ook een wezen van vlees en bloed kan zijn wordt omringd door een batterij van 24 camera’s die tegelijk afgaan. Studio Plaat: ‘Bij ons beweegt het object in de rondte en staat het licht stil. Daardoor wordt het bij elke opname optimaal uitgelicht. Bij 360ties staan object en licht in een statische opstelling. Als je de reeks opnames samenvoegt en het als 3D-object van alle kanten bekijkt, zie je dat het licht aan één kant aan het object “vastgeplakt” zit. Alsof het de telkens passerende lichtbundel van een vuurtoren weerkaatst. Lelijk en on

realistisch. Bij deze manier van fotograferen vooralsnog een onoplosbaar probleem.’ Studio Plaat: ‘Voor welke methode je ook kiest, het is van cruciaal belang dat het product exact in het midden staat. Als dat niet zo is, verspringt het beeld en is de magie weg. Als de boel eenmaal goed is opgesteld en uitgelicht, is het een kwestie van op een knop drukken en kunnen wij onder tussen iets anders doen. Die 36 foto’s worden dan min of meer automatisch genomen. Wij denken daarom qua prijsstelling met elk top-of-the-line traditioneel 2D-packshot te kunnen concurreren.’ Interactief shoppen Kuiper en Van der Linden zien in het winkelen op het internet hun grootste kansen. Maar alleen het vooraanzicht van een product zal de consument niet kunnen overtuigen. Ronddraaien, van alle kanten kunnen bekijken en inzoomen, daarmee maak je een product zo ongeveer zo tastbaar als aan het kledingrek in de winkel. En de toekomst zit in multi-row fotografie. Het product wordt niet alleen rondom gefotografeerd, maar ook onder verschillende hoeken. Zie de oranje schoen van Floris van Bommel. Behalve dat de schoen in 36 stappen ronddraaiend werd gefotografeerd, is ook de camera een aantal keren tien graden in de hoogte verplaatst, waarbij telkens weer 36 opnames werden gemaakt. Studio Plaat: ‘Van de schoen hebben we 684 foto’s gemaakt waardoor je hem echt helemaal kunt zien. Je kunt er zelfs inkijken. Elke opname in HDR [High Dynamic Range, beelden met een hoog dynamisch bereik, red.], zodat ze elk afzonderlijk als volwaardig packshot te reproduceren zijn. Dit is next-level fotografie. Rich media waar video en fotografie samenkomen. We lopen met het plan een 360 graden panoramafoto in een winkel te maken en daarin de 3D-productfotografie toe te passen. Je kijkt naar een kledingrek met allemaal “hotspots”, plekken waar je met de muis op kunt klikken. Je trekt het kledingstuk als het ware uit het rek en bekijkt het van alle kanten. Dat wordt het echt interactieve shoppen.’ De fotografie maakt een revolutie door, een aaneenschakeling van technologische ontwikkelingen. Elke fotograaf zou zich moeten verdiepen in die nieuwe mogelijkheden: bewegend beeld, interactiviteit en geluid. Want het medium schuift of dat nou leuk is of niet in de richting van film. Die veranderingen vergen allereerst lenigheid van geest. In plaats van te verstarren moet de fotograaf op zoek naar het avontuur. Daarbij heeft hij een voorsprong. Kennis van de traditionele fotografie is nodig om het digitaal goed te krijgen. In welke richtingen de ontwikkelingen ook gaan, lenzen, scherpte-diepte, korrel en kleurweergave, het blijven de parameters van de fotografie, van het hele fotografische keurslijf. Het blijft daarom het idioom van de fotograaf. Zoals bij Koen Kuiper en Ernst van der Linden.



www.studioplaat.nl, www.360ties.de
Kijk op www.creatie.nl/opposites voor 3D-productfotografie.